Obesidade

A obesidade pode definirse como o incremento do peso corporal por encima dun 15% do valor considerado normal, debido a un aumento da graxa corporal. O parámetro obxectivo que permite definir a existencia de obesidade é o Índice de Masa Corporal (IMC), que é o peso en quilogramos dividido entre a talla en metros ao cadrado. O IMC dunha persoa que pesa 80 quilos e mide 1,78 metros sería o seguinte: 80/1,782= 25,2 quilos por metro cadrado. Aplicando esta fórmula para individuos maiores de 25 anos, padecería obesidade quen tivese un IMC similar ou maior a 30 quilogramos por metro cadrado. Non é, como pode comprobarse, o caso do exemplo proposto máis arriba. O IMC serve tamén para clasificar os graos de obesidade: ao redor de 30/recomendacións-dieteticas0 quilogramos por metro cadrado é obesidade moderada e un IMC maior a 40 quilogramos por metro cadrado significa obesidade extrema. En España, a prevalencia da obesidade, segundo un estudo dirixido polo doutor Javier Aranceta en 1995, foi do 13,4% en homes e mulleres con idades comprendidas entre os 25 e os 60 anos. O preocupante é que as cifras aumentan ano tras ano.

Desde o punto de vista da morbilidad (maior risco de enfermidade) e mortalidade, as persoas con IMC superior a 30 presentan un maior risco de padecer diabetes (o exceso de peso provoca unha resistencia ante a insulina e pode producirse, por tanto, unha intolerancia hidrocarbonada, aínda que non todos os obesos son diabéticos e viceversa), hipertensión arterial (ao aumentar a masa corporal, o corazón debe bombear máis sangue, polo cal se produce un incremento nos valores de presión arterial), hiperuricemia e pinga (a sobreingesta de alimentos ricos en proteínas provoca un aumento na síntese de ácido úrico, máis aínda si existe intolerancia á glicosa), colelitiasis, hiperlipemia (niveis altos de colesterol e triglicéridos en sangue, asociados a outros factores de risco e non só á obesidade), enfermidades respiratorias (apnea, ronquidos), problemas dixestivos, problemas na deambulación, artrose en cadeira e xeonllos (coxartrosis e gonartrosis), problemas psicolóxicos e sociais (debido aos patróns de beleza actuais e ao rexeitamento xeneralizado da obesidade na sociedade) e enfermidades cardiovasculares.

Á hora de considerar o risco cardiovascular non só é importante o IMC, senón tamén a distribución da graxa no organismo. Está demostrado que a distribución abdominal da graxa é un marcador do risco cardiovascular máis sensible que o propio IMC. Unha relación ou índice cintura/cadeira (medidos primeiro a nivel umbilical e despois a cadeira) superior a 0,95 cm no home e a 0,80 cm na muller asóciase cun aumento no risco cardiovascular e de diabetes mellitus.

As causas máis comúns de obesidade son a sobreingesta de alimentos e enerxía, e en menor proporción os trastornos endocrino-metabólicos (enfermidade de Cushing, Hipotiroidismo), trastornos psicolóxicos (bulimia nerviosa), a yatrogenia (ligada ao consumo de medicamentos como os corticoides), e en obesidades extremas, os factores xenéticos.

Unha das tarefas que quedan por desenvolver é a preventiva. Son recomendacións que se deben facer á poboación xeral desde as escolas, medios de comunicación e institucións sanitarias. Abarcan toda unha serie de indicacións que deberían ser asumidas pola poboación: diminución do consumo de graxas saturadas, aumento no consumo de fibra, moderación na inxesta de azucre, alcol e sal, etc.).

A segunda formulación deberá ser realizado a nivel individual, tendo presente que a obesidade é unha enfermidade crónica e que debe ser tratada como tal. Para o éxito do tratamento, dependendo de cada caso, pode ser necesario contar coa colaboración do médico de familia, dietista, especialista en endocrinoloxía, psicólogos, etc., pero é preciso sinalar de forma inequívoca que o tratamento inicial da obesidade deberá correr a cargo do médico de familia e dun dietista.