Anemia ferropenikoa (burdinarik eza)

Erantzuna duten galderak

egia al da begetarianoak direnek arrisku handiagoa dutela anemia hori jasateko?

Dieta begetarianoak, ongi planteatuta ez badago, burdinaren gabeziak agertzea ekar dezake, ohiko dietan animalia-jatorriko elikagaiek proportzio handiagoan ematen duten elikagaia, batez ere haurdunaldian eta hazkunde- eta garapen-etapetan, burdin beharra handituta baitago. Esnea eta arrautza barne hartzen dituen elikadura ovolactovegetarianoa bada zailagoa da defizit hori gertatzea.. Burdinaren edukia ahalik eta gehien aprobetxatzeko, elikagaien konbinazio egokiak egitea komeni da.

beharrezkoa al da burdinazko osagarriak hartzea kirolarietan?

Ariketa fisikoa egitean, izerdiaren, gernuaren eta abarren ondorioz burdina gehiago galtzen da. Hala ere, kirolari batek burdin eskasia duela esateko (anemiarik garatu gabe), 2 balio anormal izan behar ditu gutxienez: ferritina serikoa, globulu gorriaren protoporfirina-mailak eta transferrinaren asetasun-ehunekoa. Horrez gain, pertsona horrek odoleko hemoglobina-maila baxua badu, anemia duela joko da.

Beraz, kirolarien ordezkapen-beharra burdinaren urritasun edo gabezia erreal batek zehaztuko du, eta datu hori analisi biokimikoen bidez ezagutuko da, eta, jakina, espezialista batek gainbegiratuko du beti.

Eztabaida, zientzialariek hitz egiten dute

Herrialde garatuek elikagai ugari dituzten arren, herritar gehienek burdin falta izaten dute, eta gabezia hori nabarmenagoa da emakumeetan gizonetan baino. "Gabezia hori zuzentzeko beharra dago, batez ere emakumea ugaltzeko adinean badago", adierazi du Leif Hallbergek, Göteborgeko Unibertsitateko Nutrizio Klinikoko Saileko buruak (Suedia).

Irakasleak 1956an hasi zituen burdinari buruzko ikasketak, elementu horrek dietan duen balioan zentratuz. "Kontua ez da elikagaien burdinazko edukia, haien bioerabilgarritasuna baizik. Horrela, landareek daukaten burdina animalia jatorrikoa baino okerrago xurgatzen da, landare-fitatoek burdina harrapatzen dutelako. Aitzitik, haragian dagoen burdinaren %25 xurgatzen du hesteak".

1999an argitaratu zen azterlan batean ondorioztatu zenez, zenbait elikagairen presentzian xurgapena handitu edo txikitu egin daiteke. Horrela, "gosaritan tea hartzeak %60 murrizten du landare-burdinaren (ogia eta zerealak) absortzioa, eta laranja-zukua hartzeak, berriz, hirukoiztu egiten du". Hala ere, "norbanakoaren burdinazko estatusa da landareetatik burdina hartzeko funtsezko faktorea; horrela, zenbat eta handiagoa izan gabezia, orduan eta handiagoa izango da xurgapen-indizea".

Emakumeak, nerabeak eta haurrak dira gabeziak izateko arrisku handiena dutenak, Hallbergek azpimarratu duenez. Lehenengoetan, hilekoaren galerek eta argaltzeko dietak egiteak burdinaren pixkanakako jaitsiera dakarte. Hala, "35 eta 60 urte bitarteko 6.648 emakume frantziarren artean berriki egin den ikerketa batek erakutsi du %93k gomendatutakoa baino burdina gutxiago xurgatzen dutela dietan, eta %4,4k gabeziak dituztela".

Irakaslearen arabera, nerabezaroa burdin kantitate handiak eskatzen dituen beste etapa bat da. "Hainbat inkestatan ikusi denez, nerabeen %70-%95ek dietan behar baino burdina gutxiago xurgatzen dute, eta, ondorioz, etekin fisiko eta intelektual txikiagoa dute. Gabezia horiek, proportzio txikiagoan bada ere, mutiletan ere ikusten dira".

Irensteak eragin dezakeen burdin gehiegikeria baztertu du, mekanismo erregulatzaile bat baitago hesteen xurgapena geldiarazten duena maila egokietara iritsi denean. "Gaixotasun batzuetan bakarrik daude oso maila altuak; hemokromatosian, adibidez".

nola prestatu eta ondu?

• Sukaldaritzako era guztietako prestakinak erabiltzea. Ahal dela, gantz gutxien dutenak hautatu: plantxak, parrillak, errekiak (labea, papillotea), mikrouhinak, uretan egostea (lurruna, egostea, galdarraztatzea).
• Hainbat gozagarri erabil daitezke: albaka, mihilua, kuminoa, estragoia, erramua, ezkaia, oreganoa, perrexila, piperbeltza, piperrautsa.
• Ozpina eta olioa (oliba eta haziak) belar usaintsuekin beratu daitezke.
• Saltsak egiteko orduan, ardoek edo beste edari alkoholiko batzuek, osagai flanbeatu gisa, hainbat errezeta zaporetsuago egin ditzakete.

Gainera... (dena ez da jatea)

• Elikadura begetariano hutsa egiten bada eta burdinaren ustiapenean defizita eragiten duen egoeraren bat igarotzen bada, odol-analisiak egin behar dira prebentzio-helburuz.
• Ahotik burdina hartuz gero, lagundu C bitamina ugari duen fruta batekin edo bere zukuarekin.
• Gai aktibo batzuek eragotzi egiten dute burdina xurgatzea, eta, beraz, egoera larriagotu dezakete:
• Antiazidoek digestio-hodiaren azidotasuna aldatzen dute, eta, ondorioz, gutxiago xurgatzen da.
• Penizilinak eragin kelatzailea du burdinan, eta aspirina luzaroan erabiltzea burdin faltarekin erlazionatzen da.